انسان به کسب و کار نیاز دارد و برای برآورده کردن نیازهای خود باید از روش‌های مختلفی درآمدزایی کند. با توجه به اینکه چه کسب و کاری دارید و چگونه باید کار خود را انجام دهید ممکن است خستگی به سراغتان آید؛ این خستگی پس از مدتی استراحت رفع می‌شود.
شاید شما هم متوجه شده باشید که گاهی اوقات بعد از چند روز تعطیلات و رفع خستگی باز هم دوست ندارید به کار خود برگردید. این نوع خستگی باید بررسی شود زیرا ممکن است همان فرسودگی شغلی باشد.البته آن چیزی که به عنوان فرسودگی شغلی در نظر گرفته می‌شود مربوط به مسائلی است که از یک خستگی عادی فراتر است، کار برای ذهن و جسم خستگی می‌آورد و هنگامی که شروع به انجام دادن فعالیت‌های روزمره خود می‌کنید ممکن است هم از لحاظ ذهنی و هم از لحاظ فکری و جسمی خسته شوید.
گاهی اوقات این خستگی پا را فراتر از این می‌گذارد و بعد از یک استراحت کوتاه هنوز هم ممکن است احساس خستگی بکنید، اما اینکه فرسودگی شغلی چیست؟ چه افرادی در معرض فرسودگی شغلی هستند؟ و راه‌های درمان این پیامد چیست؟ را در این مقاله بررسی خواهیم کرد.
فرسودگی شغلی چیست؟
اصطلاح فرسودگی شغلی یا کارزَدگی اولین بار در دهه ۱۹۷۰ توسط روانشناسی به نام "هربرت فرودنبرگر" به معنی پاسخ روانی یک فرد به عوامل استرس‌زای مزمن معرفی شد. وی معتقد بود فردی که از فرسودگی رنج می‌برد خود را کمتر از دیگران می‌داند و احساس می‌کند از کارهایش قدردانی نمی‌شود.
فرسودگی شغلی را از لحاظ لغوی می‌توانیم تحلیل قوای روانی که گاهی با افسردگی همراه هست و از تلاش برای کمک به افراد تحت فشار روانی ناشی می‌شود، تعریف کرد. فرسودگی یک شرایط پزشکی نیست، ولی به عنوان یک عامل تأثیرگذار روی وضعیت سلامت و در راهنمای آماری تشخیصی، به عنوان شرایط مستلزم رسیدگی بالینی فهرست شده است.
بر این اساس، تعریف فرسودگی شغلی خستگی شدید ذهنی و فیزیکی ناشی از استرس مزمن در محیط کار است. تعریف فرسودگی شغلی ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی به این شرح است: سندرم ناشی از استرس مزمن محل کار که به خوبی مدیریت نشده است.
فرسودگی شغلی چرا و چه زمانی رخ می‌دهد؟
تعریف فرسودگی شغلی ارائه شده توسط "مسلشم" و "جکسون" در سال ۱۹۸۲ بسیار جامع است. آن‌ها معتقدند این وضعیت ترکیبی از سه مؤلفه خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش موفقیت فردی است که در هر کسی به میزان متفاوت رخ می‌دهد.
زمانی نام خستگی و دلزدگی را فرسودگی شغلی می‌نامند که فرد بعد از استراحت و یا گذراندن وقت و تفریحات خود، باز هم انگیزه ای برای برگشت به کار نداشته باشد. این مرحله در اصل اولین مراحل دلزدگی شغلی است.
فرسودگی شغلی در اکثر مواقع زمانی رخ می‌دهد که فرد انگیزه کافی برای ادامه کار ندارد و کار مورد علاقه خود را انتخاب نکرده است. همچنین ممکن است مدیران و رهبران، فشارهای عصبی و روانی زیادی را در جهات مختلف به کارکنان خود وارد کنند که این عامل میتواند دلیل اصلی فرسودگی شغلی در بین کارمندان باشد.
فرسودگی شغلی، خستگی مفرط عاطفی است که بعد از سال‌ها درگیری و تعهد نسبت به خدمت کردن به دیگران در فرد دیده می‌شود.
این مسئله ممکن است هیجانات زیادی را به دنبال داشته باشد. در اصل این مشکل به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت شخص در مقابل فشارهای روانی و در ارتباط با کار ایجاد می‌شود. گاهی اوقات نشانه‌های فروپاشی هیجانی ذهنی و جسمی در فرد دیده می‌شود.
هر چند ممکن است فرسودگی ناشی از کار در هر کسی بروز کند؛ اما اکثرا در افرادی دیده می‌شود که شرایط شخصیتی و کاری خاصی دارند.
دلایل بروز فرسودگ شغلی یا کارزدگی
فرسودگی شغلی هم منشأ درونی و هم منشأ بیرونی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین عوامل فرسودگی شغلی در محیط‌های صنعتی و سازمانی سبک رهبری سرپرستان و مدیران سازمان است. به بیان ساده، سازمان‌ها و کسب‌وکارهایی که کمتر ملاحظه‌کار هستند، کارکنان خود را بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی قرار می‌دهند.
مدیران و سرپرستانی که رفتار کاملاً خشک و رسمی در سازمان دارند باید بدانند که به فرسودگی شغلی کارمندان خود دامن زده و در نتیجه بهره‌وری و درآمد خود را کاهش می‌دهند.
فرسودگی اغلب ناشی از کار است، ولی فقط به خاطر استرس کار یا مسئولیت‌های بیش‌ازحد نیست. عوامل دیگری نیز در بروز فرسودگی نقش دارند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
عوامل مرتبط با کار
احساس نداشتن کنترل روی کار
محیط کاری دلگیر
مطلع نبودن از اهداف سازمان و نقش خود
عدم تناسب حقوق و کار انجام شده
مورد قدردانی قرار نگرفتن یا پاداش نگرفتن بابت عملکرد خوب
انتظارات شغلی نامشخص یا بیش‌ازحد زیاد
کار یکنواخت یا تکراری
کار کردن در یک محیط تحت فشار یا پر هرج‌ومرج
علل مرتبط با سبک زندگی
کار کردن بیش‌ازحد بدون زمان گذاشتن برای معاشرت یا استراحت
نداشتن روابط نزدیک و حمایت‌گر
قبول کردن مسئولیت‌های زیاد و کمک نگرفتن از دیگران
نخوابیدن به اندازه کافی
علل مرتبط با ویژگی‌های شخصیتی
تمایلات ایده‌آل گرایی
دیدگاه بدبینانه در مورد خود و دنیا
نیاز به کنترل کردن و بی‌میلی به واگذار کردن وظایف به دیگران
تیپ شخصیتی A (جاه‌طلب)
راهکارهای مقابله با فرسودگی شغلی
اگر احساس می‌کنید دچار فرسودگی شغلی شده‌اید آن را نادیده نگیرید و به فکر راه‌حل باشید و به موارد زیر توجه کنید.
اولویت‌های کاری را ارزیابی کنید؛
نگرانی‌هایی که دارید را با مافوقتان در میان بگذارید و برای تغییر دادن انتظارات یا پیدا کردن راه‌حل همکاری کنید. کارهایی که باید انجام شوند و کارهایی که می‌توانید به آینده موکول کنید را مشخص کنید.
در کارتان ارزش پیدا کنید؛
حتی در کارهای خسته‌کننده نیز می‌توانید روی کمک کردن به دیگران یا نقش‌تان در فراهم کردن خدمات یا کالاهای موردنیاز تمرکز کنید.
روی جنبه‌هایی از کارتان تمرکز کنید که از آن‌ها لذت می‌برید، حتی اگر صحبت کردن با همکارانتان باشد. تغییر نگرش در کارتان به پس گرفتن حس هدف گذاری و کنترل اوضاع کمک می‌کند.
کمک بگیرید؛
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مرتبط با فرسودگی شغلی این است که بسیاری از افراد به دلیل نیاز به کمک، احساس شرمندگی می‌کنند، زیرا محیط کار اغلب از ضعیف شدن عملکرد پشتیبانی نمی‌کند.
مطمئن باشید تنها نیستید و می‌توانید از حمایت همکاران، دوستان یا اعضای خانواده بهره‌مند شوید. اگر برای انجام کاری نیاز به راهنمایی دارید یا فشار کاری‌تان زیاد است از همکارانتان کمک بگیرید.
مشورت کنید؛
اگر احساس می‌کنید کنترل شرایط از دستتان خارج شده باید از یک روانشناس و یا مشاور کمک بگیرید.
فعالیتی آرامش‌بخش داشته باشید؛
برای مقابله با استرس کار و بازیابی سطح انرژی از یوگا، مدیتیشن یا تای چی کمک بگیرید.
ورزش کنید؛
فعالیت فیزیکی منظم به مقابله بهتر با استرس کمک می‌کند و باعث می‌شود کمتر به کار فکر کنید.
خواب کافی داشته باشید؛
خوابیدن باعث بازیابی انرژی و حفظ سلامت می‌شود. چرت زدن در طول روز انرژی را بیشتر کرده و روحیه را بهتر می‌کند.
ذهن آگاهی را تمرین کنید؛
ذهن آگاهی به معنای تمرکز روی تنفس و آگاهی کامل از احساسات و عواطف در هر لحظه بدون تفسیر یا قضاوت است. ذهن آگاهی در محیط کار شامل صبر داشتن در برابر شرایط و پذیرفتن آن‌ها بدون قضاوت است.
مرخصی بگیرید؛
به تعطیلات بروید و کمی از کارتان فاصله بگیرید. از این زمان برای بازیابی انرژی و بهبود روحیه خود استفاده کنید. سعی کنید به وظایف و کارهای روزهای بعد فکر نکنید. وقتی ساعت کاری تمام شد دیگر درگیر مشکلاتی که روز بعد باید حل کنید نباشید و سعی کنید فعالیت‌های مفرح انجام دهید.
خلاقیت به خرج دهید؛
برای کاهش دادن استرس کار کمی خلاقیت به خرج دهید و روش‌های بهتری برای انجام وظایفتان پیدا کنید.
با این کار نه تنها شایستگی‌تان را نشان می‌دهید، بلکه اعتمادبه‌نفس و وقت آزاد بیشتری نیز به دست می‌آورید.
عزت‌نفس داشته باشید؛
بسیاری از افرادی که دچار فرسودگی شغلی هستند از نداشتن عزت نفس رنج می‌برند. فهرستی از مهارت‌ها و توانایی‌هایتان تهیه کنید و خودتان را باور کنید.
نتیجه گیری
اگر فکر می کنید که دچار فرسودگی شغلی شده اید بهتر است هرچه زودتر به یک مشاور یا روانشناس مراجعه کنید. چراکه فرسودگی شغلی میتواند همه بخش های زندگی انسان را تحت الشعاع خود قرار دهد.
